Umorzenie zaległości podatkowych jest bardzo wyjątkową sytuacją, w ramach której organy podatkowe muszą przeanalizować sytuację finansową podatnika, istotę jego interesu. Pomimo, że jest to w wielu sytuacjach czynność bardzo pożądana przez podatników to jednak może nie mieć żadnego znaczenia społecznego. Wyważenie interesu prywatnego i publicznego jest kluczowe do rozstrzygnięcia w przedmiocie umorzenia zaległości podatkowej, tak orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Opolu w wyroku z dnia 28 lipca 2021 r. sygn. I SA/Op 248/21.
Stan faktyczny sprawy
Podatnik złożył wniosek o udzielenie mu ulgi poprzez umorzenie w całości należności z tytułu grzywny nałożonej na niego w drodze mandatu karnego. Uzasadnienie jego wniosku wskazywało, że jest osobą niepełnosprawną, całkowicie niezdolną do pracy. Ponadto jest osobą bezrobotną i posiada poważne dysfunkcje zdrowotne oraz wymaga opieki zdrowotnej. Środki utrzymania pochodzą z Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej. Podatnik nie otrzymywał stałej pomocy finansowej od rodziny, a jedynie doraźną. Nieruchomości, które posiada to udział w nieruchomości, który przekazał do bezpłatnego używania.
Przepisy prawa
Podstawa prawna dająca organom podatkowym możliwość umorzenia należności publicznych zawarta została w art. 64 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych. Zgodnie z tym przepisem (art. 64 ust 1 pkt 1) należności publiczne mogą zostać umorzone w całości w przypadku gdy zachodzi jedna z okoliczności:
- osoba fizyczna zmarła nie pozostawiając majątku lub pozostawiając majątek niepodlegający egzekucji albo przedmioty codziennego użytku do 6000 zł,
- wykreślona z właściwego rejestru została osoba prawna, przy jednoczesnym braku majątku, a odpowiedzialność za należności nie przechodzi na inne podmioty,
- w postępowaniu nie uzyska się kwoty wyższej od kosztów postępowania
- jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej uległa likwidacji.
Z kolei w pkt 2 tegoż przepisu wskazano, że należność publiczna może zostać umorzona w całości na wniosek zobowiązanego w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem zobowiązanego lub interesem publicznym. Ponadto na wniosek zobowiązanego w przypadkach uzasadnionych względami społecznymi lub gospodarczymi, w szczególności możliwościami płatniczymi zobowiązanego, można umarzać w części, odraczać terminy spłaty całości albo części należności lub rozkładać na raty płatność całości albo części należności.
W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na słowo „może”, które wskazuje, że organ podatkowy w przypadku rozpatrywania takiego rodzaju wniosków korzysta z możliwości dokonania swobodnej oceny, która musi być oparta o kompleksowe rozpoznanie okoliczności faktycznych sprawy. Uznanie administracyjne powoduje, że w ramach swoich uprawnień organ podatkowy może samodzielnie podjąć decyzję, określić kierunek rozstrzygnięcia, w oparciu o zgromadzone informacje.
Rozstrzygnięcie WSA
W analizowanej sprawie spór dotyczył zastosowania art. 64 ust. 1 pkt 2a ustawy o finansach publicznych w kontekście wystąpienia ważnego interesu zobowiązanego, determinującego możliwość umorzenia w całości zobowiązania. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Opolu w wyroku z 2021-07-28 sygn. I SA/Op 248/21, przyznał rację fiskusowi, że zastosowanie umorzenia należności publicznych ma wyjątkowy i szczególny charakter, w szczególności jeżeli dotyczy należności wynikających z mandatu karnego. W szczególności WSA zaznaczył, że w przypadku mandatu, dodatkowo znaczenie ma fakt, że jest to kara za niezgodne z prawem zachowanie podmiotu, w związku z czym jej umorzenie musi tym bardziej mieć wyjątkowy charakter, gdyż w przeciwnym wypadku może wywołać poczucie bezkarności w sprawach o wykroczenia. WSA zauważył, że powstanie przedmiotowej należności nie było skutkiem nieoczekiwanego, losowego zdarzenia o nadzwyczajnym charakterze, co powinno mieć wpływ na rozstrzygnięcie w zakresie umorzenia zobowiązania. Ponadto WSA wskazał, że skarżący nie skorzystał z prawa do odmowy przyjęcia mandatu, lecz następnego dnia po jego wystawieniu złożył wniosek o umorzenie należności. Innymi słowy skarżący automatycznie wystąpił z wnioskiem o umorzenie, akceptując jednocześnie nałożoną karę grzywny. Jednocześnie WSA wskazał, że rozumie bardzo trudną sytuację finansowo majątkową w jakiej znalazł się skarżący. Jednak WSA zwrócił uwagę na fakt, że skarżący posiada majątek w postaci udziału w nieruchomościach, który mógłby posłużyć spłaceniu kary. W ocenie WSA organ podatkowy dokonał wyważenia ważnego interesu podatkowego z interesem publicznym, tj. przeanalizował wszystkie argumenty po każdej ze stron i w podsumowaniu wydał decyzję negatywną dla skarżącego. Uzasadnienie organu było logiczne, spójne oraz nawiązywało do ustalonych prawidłowo okoliczności sprawy, a zgromadzony materiał dowodowy jest kompletny. Podsumowując więc zła sytuacja finansowa podatnika, nie jest automatycznie uzasadnieniem umorzenia zobowiązania podatkowego, która to instytucja ma bardzo szczególny charakter.
